کمبود فسفر گیاه

چنانچه در زمینه کشاورزی نیاز به مشاوره دارید، با ما تماس بگیرید. 

شماره های تماس: 02156538412

02156538413 – 02156538414

مدیر فروش: 09127696306

کمبود فسفر گیاه

جهت آشنایی بیشتر با محصولات شرکت آرکا کود پردیس میتوانید کاتالوگ محصولات این شرکت را دانلود کنید.

+

+

+

+

+

+

+

+

+

فسفر(P)

فسفر به مقدار زیاد مورد نیاز گیاهان می باشد. میزان فسفر مخصوصاً به شکل آلی در افقهای سطحی بیشتر از اق های زیرین خاک میباشد و یکی از نامحلول ترین و کم تحرک ترین عناصر در خاک است. PH خاک در جذب آن بسیار موثر است و مناسب ترین PH برای جذب آن توسط درختان میوه 5/6 تا 7 می باشد. فسفر اثر رقابتی با سایر عناصر دارد. به طور مثال افزایش بیش از حد فسفر باعث اختلال در جذب آهن و یا بروز علائم کمبود آن میشود. همچنین کلسیم زیاد در خاک باعث کاهش فسفر قابل دسترس برای درختان میوه شده و یا ازت به طور غیر مستقیم باعث افزایش جذب فسفر توسط گیاه میگردد.

فسفر یک عنصر ساختمانی در اسیدهای نوکلئیک است. این اسیدها ناقل اطلاعات ژنتیکی در گیاه می باشند. همچنین این عنصر در انتقال انرژی در موجودات زنده از جمله گیاهان نقش دارد. فسفر به صورت ترکیبات آلی فیتات در گیاه ذخیره میشود و به همراه سایر عناصر در ساختمان دانه گرده شرکت دارد. این عنصر در تشکیل بذر نقشی اساسی داشته و به مقدار زیاد در بذر و میوه یافت میشود. افزایش بیش از حد این ماده در محصولات باغی احتمالاً باعث کاهش کیفیت غذایی آن میشود.

در کمبود فسفر رشد بخش های هوایی و ریشه کند و یا متوقف میشود. برگها کوتاه ، باریک و نازک میشوند و در این حالت دمبرگها زاویه کوچکی را با شاخه تشکیل میدهند. رشد طولی گیاه عمودی بوده و شاخه های جانبی کمتر رشد می یابند. تعداد برگها کاهش یافته ، جوانه ها میمیرند و تعداد شکوفه ها کاهش میابند. بنابراین از محصول میوه نیز کاسته خواهد شد. برگها به رنگ سبز تیره مایل به آبی یا ارغوانی در میایند و گاهی لکه ها و یا نوارهایی به همین رنگ بر روی پهنک برگ ظاهر میشود. رنگ ارغوانی که مربوط به ماده آنتوسیانین می باشد از مشخص ترین علائم کمبود فسفر در درختان میوه میباشد. علائم کمبود ابتدا در برگهای پیر مشاهده میشود و برگهای جوان سرشاخه ها به رنگ سبز طبیعی باقی می مانند. در هنگام کمبود فسفر در بعضی از میوه ها ، گوشت میوه نرم و شیره میوه خیلی ترش میشود همچنین خاصیت انباری میوه کاهش میابد.

برچسب ها: کمبود فسفر

آرکا کود پردیس ، واردکننده و تولید کننده انواع کودهای ارگانیک و شیمیایی کشاورزی در ایران

میزبان صدای گرم شما هستیم.

شماره های تماس: 

02156538412 / 02156538413

02156538414 / 02156538415

مدیر فروش:

09127696306

تلفکس: 

02156538391

ایمیل:

[email protected]

[email protected]

عضویت در خبرنامه:

عضویت

به آموزشگاه زراعت یار خوش آمدید.

گیاهان برای رشد سالم و شاداب به ترکیبی شامل نیتروژن (N)، فسفر (P)، پتاسیم (K) و سایر مواد مغذی نیاز دارند. بسیاری از این مواد مغذی بطور طبیعی در خاک وجود دارند، اما در طی سال های متمادی بدلیل کاشت گیاهان مختلف، مواد مغذی خاک کاهش و یا از بین می روند و نیاز به مواد جایگزین دارند. با انتخاب یک کود مناسب و مصرف آن کود در زمان مناسب، می توانید براحتی به برداشت چشمگیری دست پیدا کنید. مشاورین ما در این راه در کنار شما هستند.

لیست تمام کودها

برای داشتن یک عملکرد مناسب در برداشت، مهمترین عامل بعد از خاک و آب، انتخاب یک بذر مناسب است.بنابراین سعی کنید هزینه های سنگین کاشت داشت و برداشت را روی یک بذر مطمئن انجام دهید. مشاورین ما در این راه در کنار شما هستند.

لیست تمام بذرها

کمبود فسفر گیاه

در میان بیش از دو هزار مطلب آموزشی منتشر شده در زراعت یار جستجو کنید …

شکل قابل جذب فسفر، بصورت آنیون می باشد و به یکی از دو صورت زیر است:

به طور کلی علائم کمبود فسفر به روشنی کمبود ازت نیست و شامل موارد زیر می شود:

غالباً درصد فسفر کودهای شیمیائی را بصورت درصد اکسید فسفر ذکر می نمایند. اسید فسفریک که از تجزیه مواد آلی خاک حاصل می شود قابل جذب گیاه است، اما بصورت کود شیمیائی مصرف نمی شود. قسمت اعظم کود فسفره ای که به خاک داده می شود. بوسیله کلسیم در خاک های قلیائی و بوسیله آهن و آلومینیم در خاکهای اسیدی تثبیت می گردد. معمولاً تا کود فسفره ای که به خاک داده می شود در سال اول بصورت قابل جذب گیاه باقی می ماند و بخش کمی نیز طی سالهای آینده قابل جذب گیاه می گردد. میزانهای فوق الذکر با روش کوددهی، بافت و ترکیب خاک ، سوابق مصرف کود فسفره در خاک و مقدار کود فسفری که مصرف می شود بستگی دارد. چون میزان محلول بودن و حرکت کود فسفره در خاک بسیار محدود است می بایستی کودهای فسفره را قبل از کاشت به خاک داد و آنها را مستقیماً در ناحیه توسعه ریشه قرار داد. حداکثر میزان محلول فسفر در pH معادل 6 تا 6.5 مشاهده می شود. بنابراین رساندن pH خاک به این حدود می تواند در افزایش محلول بودن و جذب فسفر موثر باشد.

توجه: تغییر pH خاک در خاکهای اسیدی با اضافه کردن آهک و در خاکهای قلیائی با اضافه کردن گوگرد یا کودهای اسیدی انجام پذیر است. مصرف مقدار زیادی کود حیوانی نیز می تواند در نقصان pH خاک مفید باشد. میزان محلول بودن کودهای فسفره نیز متغیر است

نکته: حتما در رابطه با میزان استفاده فسفر در خاک، نمونه ی آزمون خاک داشته باشیم و بر اساس گزارش آزمایشگاه خاک شناسی و توصیه آن انجام گیرد.



تبادل
لینک هوشمند

برای تبادل
لینک  ابتدا ما
را با عنوان

تلاطم چشمه
بینالود(سهامی
خاص) و
آدرس
talatom-cheshmeh.LXB.ir
لینک
نمایید سپس
مشخصات لینک
خود را در زیر
نوشته . در صورت
وجود لینک ما در
سایت شما
لینکتان به طور
خودکار در سایت
ما قرار میگیرد.

نقش فسفر در گیاهان

کمبود فسفر گیاه

فسفر بعد از نیتروژن مهمترین عنصر غذایی ضروری و پرمصرف مورد نیاز گیاه بوده و مهم ترین نقش آن در فرآیند تولید و انتقال انرژی است (Subbarao، 1988). فسفر به عنوان یك عنصر ساختمانی در ساخت اسیدهای نوكلئیك نقش دارد . فسفر در انتقال انرژی در درختان میوه نقش دارد بنابر این در فعالیت متابولیكی گیاه نقش داشته و بطور غیر مستقیم بر عملكرد محصولات از این طریق تأثیر می‌گذارد. فسفر بصورت تركیبات آلی فیتات در گیاه ذخیره می‌شود و به همراه سایر عناصر در ساختمان دانة گرده شركت دارد و مهمترین عنصر در تولید محصول می‌باشد و در تشکیل گل و دانه بندی اهمیت زیادی دارد و همچنین بر تولید‌ اندام‌های زایشی اثر افزایشی دارد (خاوازی و همکاران، 1384). فسفر عنصری ضروری است که به شکل فسفات از خاک جذب می‌شود وجود مقادير کافي فسفر سبب ازدياد رشد گياه مي گردد. فسفر کافي، همچنين باعث زودرسي محصول به خصوص در غلات مي گردد. فسفر نيز عنصري متحرک مي باشد و کمبود آن سبب کاهش شديد در رشد کلي مي گرد.

علاوه بر اين، فسفر در ميزان جذب عناصر كم مصرف فلزي توسط ريشه گياه نيز نقش دارد و ميزان جذب اين عناصر را افزايش مي‌دهد.

علائم كمبود فسفر

فسفر یکی از عناصر غذایی پر مصرف مهم (ضروری) می‌باشد که کمبود آن رشد گیاه را به شدت محدود می‌کند. قسمت اعظم فسفر در خاک به فرم فسفات‌های نامحلول می‌باشد (Alla–Abd،1994)، از طرف دیگر هنگام مصرف کود‌های شیمیایی بخش قابل ملاحظه ای از فسفر به فرم ترکیب‌های نامحلول در خاک تثبیت می‌گردد. لذا اکثر خاک‌های کشاورزی حاوی مقادير زیادی از ذخایر فسفر نامحلول می‌باشند (Rodriguez و همکاران، 1999).

زمانی که گیاه دچار کمبود فسفر می‌شود، ورود کربوهیدرات‌ها را به ریشه افزایش می‌دهد. این امر موجب افزایش نسبت Root/Shoot می‌شود. همچنین مورفولوژی ریشه را از طریق افزایش سرعت رشد ریشه‌های جانبی و تولید سیستم ریشه‌ای بلندتر تغییر می‌دهند. به علاوه کمبود فسفر موجب افزایش پروتئین‌های انتقال دهنده فسفات شده و خروج اسیدهای آلی، RNA آزها و فسفاتازها افزایش می‌یابد (عباس زاده، 1388). گاهی علائم كمبود فسفر شبیه ازت می‌باشد. در كمبود فسفر رشد بخش هوایی و ریشه هر دو كند و یا متوقف می‌شود. برگها كوتاه، باریك و نازك می‌شوند و در این حالت دمبرگها زاویة كوچكی را با شاخه تشكیل می‌دهند. رشد طولی گیاه عمودی بوده و شاخه‌های جانبی كمتر رشد می‌یابند. تعداد برگها كاهش یافته وجوانه‌ها می‌میرند و تعداد شكوفه‌ها كاهش می‌یابد بنابراین از محصول میوه نیز كاسته می‌شود. برگها به رنگ سبز تیره مایل به آبی یا ارغوانی در می‌آیند و گاهی لكه‌ها و یا نوارهایی به همین رنگ بر روی پهنك برگ ظاهر می‌شود. رنگ ارغوانی كه مربوط به مادة آنتوسیانین می‌باشد از مشخص ترین علائم كمبود فسفر در درختان میوه می‌باشد. كمبود فسفر فعل و انفعالات سوخت و ساز نظیر تبدیل قند به نشاسته را متوقف می‌سازد و در نهایت آنتوسیانین در برگ تشكیل می‌شود. علائم كمبود در برگهای پیر مشاهده می‌شود و برگهای جوان سرشاخه‌ها به رنگ سبز طبیعی باقی می‌مانند. در هنگام كمبود فسفر در بعضی از میوه ها، گوشت میوه نرم و شیرة میوه خیلی ترش و خاصیت انباری آن كاهش می‌یابد.

                                                 تصویر کمبود فسفر در پسته

خبرنامه وب سایت:

آمار
وب سایت:
 

بازدید امروز : 1
بازدید دیروز : 103
بازدید هفته : 170
بازدید ماه : 1148
بازدید کل : 396667
تعداد مطالب : 79
تعداد نظرات : 0
تعداد آنلاین : 1

تاریخچه فسفر

 اگر چه کیمیاگران عرب فسفر را در قرن 12 کشف کرده اند، اما کشف آن به” Brand Henning ” نسبت داده شده که فسفر را به وسیله ی تخلیص آن از اوره در سال 1669 جدا کرد. فسفر اولین عنصری است که به ثبت رسید.اسم فسفر از کلمه ی یونانی “phôs” به معنی نور و “phoros”  به معنی حمل کننده مشتق شده است. یک ترکیب پایدار این عنصر وقتی که با اکسیژن ترکیب می شود نور را به دام می اندازد. فسفر اولین محصول تجاری بود که به وسیله  Brand ساخته شد. وی استخوان را با نیتریک و سولفوریک اسید مخلوط و فسفریک اسید تولید کرد. سپس فسفریک اسید حاصل را حرارت داد و فسفر خالص به دست آورد.

فسفر، هم در گیاهان و هم در حیوانات، نقش مهمی را در واکنش های بیو شیمیایی متعدد ایفا می کند.فسفر در موجودات زنده، خاک و در صخره ها یافت می شود و اغلب تحت عنوان یک ترکیب شیمیایی به نام فسفات شناخته می شود. فسفری که از صخره ها استخراج می شود به سه دسته سفید، سیاه و قرمز تقسیم می شود.

کمبود فسفر گیاه

 نقش فسفر در گیاه

 فسفر یکی از 17 عنصر ضروری برای رشد گیاه است که عملکرد آن طوری است که نمی تواند توسط سایر عناصر جایگزین شود.مقدار کافی فسفر برای رشد اپتیمم و تکثیر لازم است. فسفر به عنوان یک ماده اصلی غذایی به حساب می آید . به این معنی که نیاز محصولات کشاورزی برای آن نسبتا زیادی است .

 جذب و انتقال فسفر

 فسفر از طریق تارهای کشنده ریشه و پوست خارجی و نوک ریشه وارد گیاه می شود . جذب آن همچنین توسط قارچ های میکوریزی که در همکاری با ریشه ی بسیاری از محصولات کشاورزی رشد می کنند تسهیل می شود. فسفر به عنوان یون اورتو فسفات اولیه(¯H2po4) جذب می شود اما وقتیPH  خاک زیاد شود جذب آن به صورت اورتوفسفات ثانویه (¯ ¯Hpo4) افزایش می یابد.

فسفر به محض ورود به ریشه های گیاه ممکن است در ریشه ذخیره شود یا به قسمت های بالایی گیاه منتقل شود و از طریق فعالیت های شیمیایی مختلف به ساختارهای آلی مانند نوکلئیک اسید ها (DNA وRNA) ، فسفو لیپید ها ، فسفو پروتئین ها ، قندهای فسفاته ، آنزیم ها و ترکیبات فسفاته سرشار از انرژی مانند ادنوزین تری فسفات (ATP) ملحق شود .

فسفر در فرایند  روزانه گیاهان نقش حیاتی دارد که شامل انتقال انرژی می باشد . فسفات پر انرژی بخشی از ساختار شیمیایی ADP  وATP  می باشد که منبع ذخیره ای انرژی است و تعداد زیادی از واکنش های شیمیایی را به راه می اندازد.

 فتوسنتز

مهم ترین واکنش شیمیایی در طبیعت فتو سنتز است که انرژی نورانی را توسط کلروفیل به دام می اندازد تا دی اکسید کربن و آب را ترکیب کند و با انرژی ذخیره شده در ATP قند های ساده بسازد .  ATP سپس به عنوان یک منبع انرژی در دسترس بسیاری از واکنش های دیگر که در گیاه رخ می دهد و قند هایی که به عنوان واحدهای ساختمانی برای تولید سایر ساختار های سلولی و ترکیبات ذخیره ای به کارمی رود قرار می گیرد.                                     

                                                  Chlorophyl + sunlight   

Photosynthesis = carbon dioxide + water ———————-——> oxygen + carbohydrates                                                                    phosphate energy            

  انتقال ژنتیکی

فسفر یکی از اجزاء اصلی ترکیباتی است که در واحد های ساختمانی ژن ها و کروموزوم ها به کار رفته است . بنابراین یکی از بخش های ضروری فرایند انتقال رمزهای ژنتیکی از یک نسل به نسل بعد محسوب می گردد و برای همه ی جنبه های رشد و نمو گیاه طرح و نقشه ای را فراهم می آورد . برای رشد سلول های جدید و برای انتقال رمز های ژنتیکی از یک سلول به سلول دیگر مقدار کافی از عنصر فسفر ضروری است.

در دانه ها و میوه ها مقدار زیادی از فسفر وجود دارد. فسفر هم چنین یکی از بخشهای سازنده فیتین ( یک شکل ذخیره ای اصلی فسفر در دانه) می باشد. تقریبا 50% از کل فسفر (به صورت فیتین) در دانه گیاهان دو لپه ای و 60 تا 70 % در دانه غلات ذخیره شده است. کمبود فسفر می تواند اندازه دانه, تعداد دانه و امکان زیستائی دانه را کاهش بدهد.

 انتقال ماده غذائی

سلول ها ی گیاهی می توانند مواد غذائی را در غلظتی بالا تر از مقدار حاضر در محلول خاک انباشته کنند و به ریشه اجازه دهند تا مواد غذائی را حتی در غلظتهای پایین از محلول خاک جذب کنند . حرکت ماده غذائی در گیاه به انتقال گسترده آن از طریق غشای سلول و به انرژی بستگی دارد. این انرژی از ATP و سایر ترکیبات فسفر دار فراهم می کند .

 کمبود فسفر

 مقدار کافی فسفر باعث عملکرد بالا ، رشد و نمو مناسب گیاه می شود. وقتی مقدار فسفر محدود شود بیشترین اثرش بر روی کاهش سطح برگی و تعداد برگها نمایان می شود . همچنین تاثیر آن روی رشد جوانه ها بیشتر از رشد ریشه است که منجر به کاهش نسبت وزن خشک جوانه به ریشه می شود. همچنین باعث کاهش توده ریشه و در نتیجه کاهش جذب آب و مواد غذائی نیز می گردد .

به طور کلی کمبود فسفر باعث کاهش سرعت پردازش و بهره وری از کربو هیدرات می شود در حالی که تولید کربوهیدرات از طریق فتوسنتز ادامه دارد . در نتیجه این فرایند ، افزایش تدریجی کربوهیدراتها و رنگ سبز تیره برگ ها ایجاد می شود . در بعضی گیاهان کمبود فسفر باعث رنگ بنفش می شود, مانند گوجه فرنگی . چون فسفر در گیاه به صورت سیال است وقتی که گیاه دارای کمبود فسفر است, برگهای پیرتر به برگهای مریستمی فعال انتقال می یابد و اثر این کمبود در بخش های پائینی گیاه (پیرتر) نمایان می شود.

 منابع:

www.caryacademy.org

www.healthline.com

نقش فسفر در گیاه

فسفر بعد از نیتروژن مهمترین عنصر غذایی ضروری و پرمصرف مورد نیاز گیاه بوده و به دو شکل آلی (اسیدهای نوکلئیک، فسفولیپیدها، فسفوپروتئین‌ها، فسفات‌های اینوزیتول و قندهای فسفری) و معدنی (عمدتاً فسفات‌های کلسیم، منیزیم، آهن و آلومینیوم) در خاک‌ها یافت می‌شود ومهم ترین نقش آن در فرآیند تولید و انتقال انرژی است (Subbarao، 1988). فسفر به عنوان یك عنصر ساختمانی در ساخت اسیدهای نوكلئیك نقش دارد و این اسید‌ها ناقل اطلاعات ژنتیكی در گیاه می‌باشند و عمده‌

ترین ماده‌ای است كه سبب خاصیت اسیدی اسیدنوكلئیك می‌شود. فسفر در انتقال ‌انرژی در درختان میوه نقش دارد بنابر این در‌ فعالیت متابولیكی گیاه نقش داشته و بطور غیر مستقیم بر عملكرد محصولات از این طریق تأثیر می‌گذارد. فسفر بصورت تركیبات آلی فیتات در گیاه ذخیره می‌شود و به همراه سایر عناصر در ساختمان دانة گرده شركت دارد و مهمترین عنصر در تولید محصول می‌باشد و در تشکیل گل و دانه بندی اهمیت زیادی دارد و همچنین بر تولید‌ اندام‌های زایشی اثر افزایشی دارد (خاوازی و همکاران، 1384).

 عباس زاده (1388) گزارش کرد سویه هایی از باکتری های حلال فسفری که کمترین میزان افزایش فسفر را نسبت به شاهد نشان داده است، کمترین تعداد سنبله درخوشه را نیزدارا می‌باشد و سایر سویه‌ها که افزایش زیادی در میزان فسفر را دارا     می‌باشند، بیشترین افزایش تعداد سنبله در خوشه را نشان می‌دهد. نیز نشان داده است سویه هایی که بیشترین میزان فسفر را دارا می‌باشد بیشترین تعداد دانه در سنبله را نیز به خود اختصاص داده است.

 فسفر در همه‌ی فرآیندهای بیوشیمیایی، ترکیب کارمایه زا و کارهای انتقال کارمایه دخالت دارد. افزون بر این فسفر جزئی از پروتئین یاخته بوده و به عنوان بخشی از پروتئین هسته، غشاء یاخته‌ای و اسیدهای نوکلئیک نقشی ویژه دارد  (خاوازی و همکاران، 1384). بعلاوه فسفر جزيي از ساختار فسفوپروتئين‌ها،DNA، RNA، فسفوليپيدها، قندهاي فسفردار، فيتين و ساير تركيبات آلي فسفردار است.

 فسفات در تنظیم فتوسنتز و فعالیت گره‌ها (غلامی و کوچکی، 1380) نقش داشته و از این طریق موجب افزایش رشد و نمو گیاه می‌گردد چرا که فسفر جزئی از ADP و ATP که هدایت اکثر ترکیبات فیزیولوژیکی در گیاه را بر عهده دارند (فاجریا، 1942) و همچنین پورصالح، 1373 اعلام کرد فسفر باعث بهتر پنجه زدن و زودرسی برنج می‌گرددو نشاسته آن را افزایش می‌دهد.

 وزن دانه یکی دیگر از اجزاء تشکیل دهنده عملکرد محسوب می‌شود که بیشترتحت تاثیر ژنوتیپ می‌باشد البته شرایط محیطی به ویژه شرایط پس از مرحله تشکیل دانه تاثیر قابل ملاحظه‌ای بر روی وزن هزاردانه می‌گذارد (Mertens and Hess، 1984).

 با توجه به نتایج کسب شده در تحقیق عباس زاده (1388) و تحقیق‌های مشابه انجام شده، باکتری‌های محرک رشد در جذب آب و عناصر غذایی به ویژه فسفر و انتقال آن‌ها به سلول‌های گیاهی سبب بهبود رشد و افزایش فتوسنتز می‌شوند. در نتیجه در مرحله پرشدن دانه، شیره پرورده کافی به دانه‌ها منتفل شده و دانه‌های درشت با وزن قابل قبول تولید می‌گردند و از این رو وزن هزار دانه افزایش می‌یابد. 

جذب فسفر

فسفر عنصری ضروری است که به شکل فسفات از خاک جذب می‌شود(Vance و همکاران، 2003؛ Hammond و همکاران، 2004؛ Raghothama، 2005) و به اشكال H2PO4- و HPO4– ، بیشتر از اشكال دیگر جذب می‌شود. قسمت اعظم فسفر در خاک به فرم فسفات‌های نامحلول می‌باشد (Alla–Abd،1994)، از طرف دیگر هنگام مصرف کود‌های  شیمیایی بخش قابل ملاحظه ای از فسفر به فرم ترکیب‌های نامحلول در خاک تثبیت می‌گردد. لذا اکثر خاک‌های کشاورزی حاوی مقادير زیادی از ذخایر فسفر نامحلول می‌باشند (Rodriguez و همکاران، 1999). فسفر در خاك بصورت سنگ فسفات، خاك فسفات و تركیبات آلی فسفات وجود دارد و شكل معدنی آن بیشتر از شكل آلی می‌باشد. میزان فسفر بخصوص به شكل آلی در افقهای سطحی بیشتر از افقهای زیرین خاك می‌باشد. مقدار متوسط آن در خاك 22/0 تا 1 درصد می‌باشد و متوسط غلظت آن در گیاه 1/0 تا 5/0 درصد وزن خشک گیاه می‌باشد. و یكی از نامحلول ترین و سخت  متحرك ترین عناصر در خاك می‌باشد و pH خاك در جذب آن بسیار مؤثر است. مناسبترین pH برای جذب فسفر از خاك توسط درختان میوه 5/6 تا 7 می‌باشد (فاجریا، 1949). فسفر اثر رقابتی با سایر عناصر دارد بطور مثال محققین معتقدند كه افزایش بیش از حد فسفر باعث اختلال در جذب آهن و یا بروز علائم كمبود آن شود. همچنین كلسیم زیاد در خاك  (خاكهای  آهكی ) باعث كاهش فسفر قابل دسترس برای درختان میوه می‌شود و یا ازت بطور غیر مستقیم باعث افزایش جذب فسفر توسط گیاه می‌شود.

وجود مقادير کافي فسفر سبب ازدياد رشد گياه مي گردد. فسفر کافي، همچنين باعث زودرسي محصول به خصوص در غلات مي گردد. فسفر نيز عنصري متحرک مي باشد و کمبود آن سبب کاهش شديد در رشد کلي مي گرد. علاوه بر اين، فسفر در ميزان جذب عناصر كم مصرف فلزي توسط ريشه گياه نيز نقش دارد و ميزان جذب اين عناصر را افزايش مي‌دهد.

 فسفر به عنوان یك عنصر ساختمانی در ساخت اسیدهای نوكلئیك نقش دارد و این اسید‌ها ناقل اطلاعات ژنتیكی در گیاه می‌باشند. فسفر عمده ترین ماده‌ای است كه سبب خاصیت اسیدی اسیدنوكلئیك می‌شود. فسفر در انتقال انرژی در درختان میوه ‌ نقش دارد‌. بنابر این در فعالیت متابولیكی گیاه نقش داشته و بطور غیر مستقیم بر عملكرد محصولات از این طریق تأثیرمی‌گذارد. فسفر بصورت تركیبات آلی فیتات در گیاه ذخیره می‌شود و به همراه سایر عناصر در ساختمان دانة گرده شركت دارد. این عنصر در تشكیل بذر نقشی اساسی داشته و به مقدار زیاد در بذر و میوه یافت می‌شود. افزایش بیش از حد این ماده در محصولات باغی احتمالا باعث كاهش كیفیت غذایی آن  می‌شود (كه مربوط به نسبت اسید فیتیك به روی می‌باشد)

کمبود فسفر گیاه

برهمکنش  فسفر با دیگر عناصر

بر طبق مطالعات هدج در سال 1989 مشخص شده است که با افزایش میزان نیتروژن در پیاز غلظت فسفر کاهش می‌یابد (Hedge، 1989). با افزایش نیتروژن غلظت فسفر گیاه کاهش می‌یابد به علت آن که جذب فسفر به صورت آنیون فسفات صورت می‌گیرد، احتمالاً افزایش نیتروزن خاک و به دنبال آن افزایش نیترات در خاک می‌تواند یک اثر رقابتی با آنیون داشته باشد و مانع جذب آن شود. وقتی رشد گیاه با افزایش غلظت نیتروزن افزوده شود غلظت عناصر غذایی دیگر از جمله فسفر در‌ اندام‌های هوایی و ریشه کاسته می‌شود که به اثر رقت معروف است (Cheristensen and Jackson, 1989).

منيزيم جذب ساير عناصر غذايي گياه به خصوص فسفر را تنظيم مي‌كند و در توليد هيدرات‌هاي كربن يا مواد قندي موثر است. در نتيجه سبب افزايش رشد و عملكرد گياه مي‌شود (ملكوتي، 1378).

هم‌چنين در اثر مصرف زياد فسفر به دليل اثر آنتا‌گونيستي فسفر با روي، كمبود روي در گياه  بروز مي‌کند. بهترين عنصري که با فسفر اثر آنتا‌گونيستي داشته، عنصر روي است که بر اثر مصرف زياد فسفر در کشور ما كمبود روي(Zn)، آهن (Fe) و منگنز (Mn)  تشديد مي‌شود.

از وظايف كلسيم در گياه مي‌توان كمك به ساخت پروتئين به عنوان كوانزيم برخي آنزيم‌ها در مسير سنتز پروتئين نام برد. گزارش شده است که اسید‌های آلی ممکن است کمپلکس‌های محلول با یون‌های فلزی و پیوند شده با فسفر از قبیل کلسیم، آلومینیوم و آهن تشکیل دهند و بدین طریق باعث جذب عناصر و آزاد سازی فسفر گردند (Omar، 1998).

مشکلات مصرف زياد فسفر

بر اثر مصرف زياد فسفر، گياه دچار مسموميت فسفري مي‌شود و يا تعادل تغذيه‌اي گياه بهم مي‌خورد. هم‌چنين در اثر مصرف زياد فسفر به دليل اثر آنتا‌گونيستي فسفر با روي، كمبود روي در گياه  بروز مي‌کند. بهترين عنصري که با فسفر اثر آنتا‌گونيستي داشته، عنصر روي است که بر اثر مصرف زياد فسفر در کشور ما كمبود روي (Zn)، آهن (Fe) و منگنز (Mn)  تشديد مي‌شود.

علائم كمبود فسفر

فسفر یکی از عناصر غذایی پر مصرف مهم (ضروری) می‌باشد که کمبود آن رشد گیاه را به شدت محدود می‌کند. قسمت اعظم فسفر در خاک به فرم فسفات‌های نامحلول می‌باشد (Alla–Abd،1994)، از طرف دیگر هنگام مصرف کود‌های شیمیایی بخش قابل ملاحظه ای از فسفر به فرم ترکیب‌های نامحلول در خاک تثبیت می‌گردد. لذا اکثر خاک‌های کشاورزی حاوی مقادير زیادی از ذخایر فسفر نامحلول می‌باشند (Rodriguez و همکاران، 1999).

زمانی که گیاه دچار کمبود فسفر می‌شود، ورود کربوهیدرات‌ها را به ریشه افزایش می‌دهد. این امر موجب افزایش نسبت Root/Shoot می‌شود. همچنین مورفولوژی ریشه را از طریق افزایش سرعت رشد ریشه‌های جانبی و تولید سیستم ریشه‌ای بلندتر تغییر می‌دهند. به علاوه کمبود فسفر موجب افزایش پروتئین‌های انتقال دهنده فسفات شده و خروج اسیدهای آلی،RNA آزها و فسفاتازها افزایش می‌یابد (عباس زاده، 1388). گاهی علائم كمبود فسفر شبیه ازت می‌باشد. در كمبود فسفر رشد بخش هوایی و ریشه هر دو كند و یا متوقف می‌شود. برگها كوتاه، باریك و نازك می‌شوند و در این حالت دمبرگها زاویة كوچكی را با شاخه تشكیل می‌دهند. رشد طولی گیاه عمودی بوده و شاخه‌های جانبی كمتر رشد می‌یابند. تعداد برگها كاهش یافته وجوانه‌ها می‌میرند و تعداد شكوفه‌ها كاهش می‌یابد بنابراین از محصول میوه نیز كاسته می‌شود. برگها به رنگ سبز تیره مایل به آبی یا ارغوانی در‌ می‌آیند و گاهی لكه‌ها و یا نوارهایی به همین رنگ بر روی پهنك برگ ظاهر می‌شود. رنگ ارغوانی كه مربوط به مادة آنتوسیانین می‌باشد از مشخص ترین علائم كمبود فسفر در درختان میوه می‌باشد. كمبود فسفر فعل و انفعالات سوخت و ساز نظیر تبدیل قند به نشاسته را متوقف می‌سازد و در نهایت آنتوسیانین در برگ تشكیل می‌شود. علائم كمبود در برگهای پیر مشاهده می‌شود و برگهای جوان سرشاخه‌ها به رنگ سبز طبیعی باقی می‌مانند. در هنگام كمبود فسفر در بعضی از میوه ها، گوشت میوه نرم و شیرة میوه خیلی ترش و خاصیت انباری آن كاهش می‌یابد.

راههای جلوگیری از كمبود و بیش بود فسفر

كودهای رایج برای مصرف در باغهای میوه عبارتند از سوپر فسفات ساده، سوپر فسفات تریپل، فسفات آمونیوم و دو كود جدید كه اخیراً به مصرف می‌رسد یعنی بیوفسفات طلایی و كود فسفاته میكروبی می‌باشد. سوپر فسفات ساده حاوی 20% P2O5 و سوپر فسفات تریپل حاوی 46% P2O5 هستند. مونوفسفات آمونیوم دارای 11% ازت و 48% P2O5 است. فسفاتهای آمونیوم به دلیل داشتن عیار بالای مواد غذایی و تمایل كم به جذب رطوبت و كلوخه شدن، مصرف بیشتری دارند. بیوفسفات طلایی با داشتن‌20% P2O5 ، گوگرد و روی و كود فسفاتة میكروبی پودری با داشتن حدود 20%  P2O5 گوگرد و روی به عنوان كودهای مناسب فسفر دار برای مصرف در باغهای میوه شناخته شده اند. از آنجایی كه حركت فسفر در خاك به سختی صورت می‌گیرد توصیه می‌شود در هنگام احداث باغهای میوه و كاشت نهالها حتماً در بستر كاشت از كودهای فسفاته (در صورت نیاز خاك) استفاده شود. همچنین در باغهای احداث شده و بارور بصورت چالكود و یا كانال كود می‌توان از كودهای فسفاته استفاده نمود. مصرف کودهای فسفاته تأثیری بر آفات و بیماریهای درختان میوه نداشته ولی بعلت اثر رقابت، در جذب سایر عناصر غذایی مؤثر خواهد بود.

امروزه استفاده از قارچ ها و باکتری های محرک رشد(PGPR) نیز از اهمیت بسزایی برخوردار است. Aspergillus و Penicillium از جنس‌های مهم قارچ‌های حل کننده فسفات‌های نامحلول (Motsara و همکاران،1995) و باکتری‌های جنس Bacillus و Pseudomonas از انواع مهم باکتری‌های حل کننده‌ی فسفات(PSB)[1] می‌باشند (Schinner and Illmer، 1992؛ Motsara و همکاران، 1995). گزارش شده است که برخی از سویه‌های معینی از باکتری‌های ریزوبیومی نیز می‌توانند فسفات‌های آلی و غیر آلی نامحلول را حل کنند(Abd-Alla، 1994). تحقیقات نشان داده‌اند که عمده میکروارگانیسم‌های حل کننده فسفات‌های آلی در ریزوسفر گیاهان متمرکز می‌باشند (Gaur، 1990).

مزایای تلقیح گیاه با باکتری‌های محرک رشد شامل افزایش شاخص‌های متعددی مانند سرعت جوانه‌زنی، رشد ریشه، میزان تولید در واحد سطح، بیوکنترل عوامل بیماری زا، سطح برگ، محتوی کلروفیل، مقاومت به خشکی، وزن ریشه و‌ اندام هوایی و فعالیت میکروبی می‌باشد (Lucy و همکاران، 2004). باکتری‌های محرک رشد عمدتا همان باکتری‌های ریزوسفری و یا به عبارتی باکتری‌های همیار با گیاهان هستند که ممکن است به صورت آزاد هم در خاک حضور داشته باشند.

آزادسازی فسفر از فرم‌های میکروارگانیسم‌های حل کننده فسفات (PSMs) نقش  بسیار مهمی در حلالیت ترکیبات نامحلول فسفر در خاک ایفاء می‌کنند. استفاده از PSMsبرای بسیاری ازمحصولات از جمله گندم و ذرت آزمایش شده و نتایج خوبی به دست آمده است. استفاده از PSMsدر مقایسه با خرید کودهای شیمیایی مقرون به صرفه است. تحقیقات نشان می‌دهد که از این کود میکروبی می‌توان برای کاهش مصرف کود فسفره تا مرز 50% استفاده نمود( عباس زاده، 1388).

[1]. Phosphate Solubilizing Bacteria